Prawda o Wniebowz­ię­ciu Matki Bożej stanowi dog­mat naszej wiary, choć for­mal­nie ogłos­zony sto­sunkowo niedawno — przez papieża Piusa XII 1 listopada 1950 r. w kon­sty­tucji apos­tol­skiej Munif­i­cen­tis­simus Deus:

„…powagą Pana naszego Jezusa Chrys­tusa, świę­tych Apos­tołów Pio­tra i Pawła i Naszą, ogłaszamy, orzekamy i określamy jako dog­mat objaw­iony przez Boga: że Niepokalana Matka Boga, Maryja zawsze Dziewica, po zakończe­niu ziem­skiego życia z duszą i ciałem została wzięta do chwały niebieskiej” (Bre­viar­ium fidei VI, 105)

Orzecze­nie to papież wypowiedział uroczyś­cie w bazylice św. Pio­tra w obec­ności prawie 1600 biskupów i nie­zlic­zonych tłumów wiernych. Oparł je nie tylko na innym dog­ma­cie, że kiedy prze­mawia uroczyś­cie jako wikar­iusz Jezusa Chrys­tusa na ziemi w sprawach prawd wiary i oby­cza­jów, jest nieomylny; mógł je wygłosić także dlat­ego, że prawda ta była od dawna w Koś­ciele uznawana. Papież ją tylko przy­pom­niał, swoim najwyższym auto­ry­tetem potwierdził i usankcjonował.

Przeko­nanie o tym, że Pan Jezus nie pozostawił ciała swo­jej Matki na ziemi, ale je uwiel­bił, uczynił podob­nym do swo­jego ciała w chwili zmartwych­w­sta­nia i zabrał do nieba, było powszech­nie wyz­nawane w Koś­ciele katolickim.

Różne bywają nazwy tej uroczys­tości: Wzię­cie Maryi do nieba, Prze­jś­cie, Zaśnię­cie, Odpocznie­nie Maryi. Nie wszyscy ojcowie Koś­cioła, zwłaszcza na Wschodzie, byli przeko­nani o fizy­cznej śmierci Matki Najświęt­szej. Dlat­ego także Pius XII w swo­jej kon­sty­tucji apos­tol­skiej nie mówi nic o śmierci, a jedynie o chwaleb­nym uwiel­bi­e­niu ciała Maryi i jego wniebowz­ię­ciu. Koś­ciół nie rozstrzygnął zatem, czy Maryja umarła i potem została wzięta do nieba z ciałem i duszą, czy też przeszła do chwały nie umier­a­jąc, lecz „zasyp­i­a­jąc”.

Według Trady­cji Matka Boża ostat­nie lata swego życia spędz­iła w Jero­zolimie w pobliżu Wiecz­ernika albo w Efezie. Więk­szość badaczy przy­chyla się do pier­wszej możli­wości. Ist­nieje przekaz, że św. Jan Apos­toł opuś­cił Ziemię Świętą w cza­sie pier­wszego wielkiego prześlad­owa­nia Koś­cioła w roku 34 i udał się z Maryją do Efezu. Chciał Ją w ten sposób uchronić przed niebez­pieczeńst­wami prześlad­owań. Jed­nakże w pier­wot­nej lit­er­aturze chrześ­ci­jańskiej nie ma żad­nej wzmi­anki o takiej podróży. Pon­adto ustalono, że św. Jan udał się do Efezu dopiero ok. 68 roku, Maryja miałaby więc wtedy około 85 – 90 lat. Św. Paweł Apos­toł, który wkrótce po śmierci Chrys­tusa przy­był do Efezu, nic nie wspom­ina, aby przed nim w tym mieś­cie był św. Jan z Maryją. Nie napotkał tam też żad­nych śladów chrześ­ci­jaństwa.

Apokry­ficzne Acta Johan­nis z drugiej połowy II w. wspom­i­nają, że Jan, gdy przy­był do Efezu, sam był już stary, nie ma też żad­nej wzmi­anki, by Maryja była tam z nim. Aete­ria, pąt­niczka naw­iedza­jąca miejsca święte w lat­ach 385 – 386, wspom­ina, że Jan był pogrze­bany w Efezie, nato­mi­ast nie wie nic, aby tam był grób Maryi. Pseudo-​Dionizy Are­opagita pisze, że w cza­sie swo­jej piel­grzymki do Ziemi Świętej w roku 363 – 364 dowiedział się od św. Cyryla Jero­zolim­skiego, patri­archy Jero­zolimy, że grób Maryi był w Jero­zolimie w Dolinie Jozafata. Podobny opis zaw­iera apokryf Księga Jana z IV w. W apokry­fie tym jest mowa o tym, że Maryja umarła śmier­cią nat­u­ralną w Jero­zolimie, została pogrze­bana u stóp Góry Oli­wnej w Dolinie Jozafata i że została wzięta do nieba. Wszys­tkie znane starożytne apokryfy wskazują, że grób Maryi jest w Get­se­mani w Dolinie Jozafata. Obec­nie zna­j­duje się tam koś­ciół, którym opiekują się pra­wosławni Grecy.

W pol­skiej (i nie tylko) trady­cji dzisiejsze święto zwane jest również świętem Matki Bożej Ziel­nej. Na pamiątkę poda­nia głoszącego, że Apos­tołowie zami­ast ciała Maryi znaleźli kwiaty, poświęca się kwiaty, zioła i kłosy zbóż. Lud wierzy, że zioła poświę­cone w tym dniu za pośred­nictwem Maryi otrzy­mują moc leczniczą i chronią od chorób i zarazy. Rol­nicy tego dnia dziękują Bogu za plony ziemi i ziarno, które zebrali z pól.